حشرات مفید 2 – آخوندک

در این سری از پستها، به معرفی حشراتی میپردازم که تحت عنوان حشرات مفید (Useful Insects) نامیده می‌شوند.

این حشرات، در عرصۀ طبیعت نقش مهمی را در جلوگیری از تكثیر آفات و برقراری تعادل حیاتی (Equilibrium biology) ایفا می‌کنند و پرورش آنها می‌تواند علاوه بر سودآوری مناسب برای تولید کننده، باعث ایجاد تعادل زیستی در کشاورزی و باغبانی گردیده و بصورت مستقیم بر روی سالم سازی محصولات کشاورزی، تاثیر مثبت گذارد.

2- آخوندک (شیخک، مانتیس، Mantis)

این حشره دارای 2400 گونه، در 430 جنس در 15 خانواده است که بزرگترین خانوادۀ آن Mantidae نام دارد. آنها سرهای سه گوشه‌ای با چشمان مورب بر روی گردن‌های انعطاف پذیر دارند.

نمایی از سر و چشم‌های مانتیس

آخوندک را به هر یک از حشرات راسته آخوندکان (Mantodea) گویند. این حشره به نامهای فال‌بین و قاطرکُش نیز معروف است چون از آب دهان این حشره قاطر مسموم می‌شود.

اولین فسیل‌های مانتیس کشف شده، حدود 135 میلیون سال پیش و مربوط به سیبری است.

فسیل آخوندک (ژاپن)

آخوندک حشره‌ای است سبزفام، ملخ‌ گونه، باریک و کشیده با پاهای دراز، سر بزرگ و دو جفت بال که هنگامیکه آرام می‌ایستد پاهای خود را مانند دو دست به سمت جلو نگه می‌دارد و در این حالت از این جهت که انگار دارد دعا می‌خواند، او را در فارسی آخوندک و در بسیاری از زبان‌های فرنگی، ‎Mantis، Mantodea یا مانند آن می‌خوانند؛ چونکه Mantis واژه‌ای یونانی به معنای پیغمبر است.

برای تأکید بر این معنا حتی در زبان انگلیسی، گاه نام این جانور را با صفت «نیایشگر» هم همراه می‌کنند و آن را Praying Mantis می‌خوانند.

حشره نیایشگر (مانتیس)

آخوندک ماده پس از جفت‌گیری، جنس مکمل (نر) خود را شکار و از آن تغذیه می‌کند. البته این مورد بیشتر برای آخوندک‌هایی که وضع تغذیه مناسبی نداشته‌اند صدق می‌کند.

این حشره می‌تواند مدت درازی را بدون آب و خوراک تاب آورد.

برای مطالعه مبارزه بیولوژیک با ملخ، کلیک کنید

برخی از انواع آخوندک قادرند سر خود را در زاویۀ 180 درجه به اطراف بچرخاند. آن‌ها بیشتر در لابلای شاخ و برگ درختان زندگی می‌کنند و برای فریب طعمه‌ها، خود را به شکل شاخه‌ای کوچک در می آورند. هرگاه مگسی به نزدیک این حشره بیاید دستها را به سویش دراز کرده، آن را می‌گیرد و سپس آرام آرام به خوردنش مشغول می‌شود.

مانتیس ارکیده

چشمان مانتیس تا 10,000 چشم کوچک ترکیبی (اوماتیدا – Ommatidia) دارد که دیدی استریویی با وضوح بسیار بالا به این حشره می‌دهد.

آخوندک‌ها چون حشرات زیان‌آور برای کشاورزی و باغداری را شکار میکنند، برای این پیشه‌ها سودمند هستند.

مانتیس دارای قوه بالایی در همانند سازی با محیط اطراف خود را دارد و می‌تواند خود را بشکل شاخه درخت، برگ، گل و… درآورده و منتظر طعمه گردد. میزبان‌های این شكارگر شامل: ملخ‌ها، سیرسیرک‌ها، زنبورها، پروانه‌ها، مگس‌ها و… است. گاهی میزبان‌های خاص و غیرمعمولی هم دارند که البته از پس مانتیس‌های بزرگ جثه برمی‌آیند.

نمایی از اندازۀ بزرگترین مانتیس

 

شکار مگس توسط مانتیس ارکیدۀ سفید

 

شکار مارمولک توسط آخوندک

 

شکار ملخ توسط مانتیس

 

شکار پرنده توسط مانتیس

 

شکار ماهی توسط آخوندک

حشرات فوق در مراحل پورگی و حشره كامل، بطور مداوم سایر حشرات را شکار و از آنها تغذیه مینماید. شیخک‌ها بطور دسته جمعی، تخمهای خود را دركیسه‌های مخصوص و روی شاخه‌ی گیاهان مختلف قرار داده كه در اكثر باغات و درختان به چشم میخورد و قابل تشخیص هستند.

محظه تخم (کپسول تخم) این حشرات که به اصطلاح اووتکا – Ootheca نامیده می‌شود، در طبیعت بطور مشخصی قابل تشخیص هستند (از کندن آنها خودداری کنید). در هر اووتکا، حدود 400-10 عدد تخم (بسته به نوع گونه و جنس) قرار دارد.

اندازۀ کپسول تخم مانتیس (اووتکا) در طبیعت

 

داخل کپسول تخم مانتیس (اووتکا)

 

نوزادان متولد شدۀ آخوندک و ابعاد آنها در مقایسه با اووتکا و پتری‌دیش

نكته مهم در ارتباط با این حشره اینست كه گاهی در صورت عدم دسترسی به غذا، اقدام به همنوع خوراكی (Cannibalism) نموده و همچنین نكته منفی این حشرات نیز اینست كه شیخک‌ها خود بدنبال طعمه نرفته و منتظر طعمه می‌مانند. البته برای جابجایی‌های کوتاه، قادر به پرواز کردن بوسیله دو جفت بال خود می‌باشد.

نمایی از نحوۀ پرواز مانتیس

دست‌های مانتیس بدلیل داشتن خارهایی تیغ مانند و بسیار سخت، در گرفتن و نگه داشتن طعمه با کارایی بسیار بالا عمل میکنند و براحتی می‌توانند در مواجهه با خطر، بعنوان ابزار دفاعی کارامد عمل کنند. این تیغ‌ها آنچنان سخت و محکم هستند که می‌توانند باعث بریدگی بافت و خونریزی در طعمه و حتی در انسان شوند (در صورت مزاحمت انسان برای وی!).

همنوع خواری (کانیبالیسم) در آخوندک

 

دستان مانتیس با نمایی نزدیک از تیغ‌های نگه دارنده

این حشره، بعنوان یک حیوان خانگی نیز پرورش و نگهداری می‌شود. عمر متوسط هر مانتیس، حدود یکسال است.

نحوه تشخیص آخوندک (شیخک) نر و ماده از هم در طبیعت براحتی توسط شاخک‌های آنها است که در جنس نر این شاخک‌ها بلند و چسبیده به هم و در جنس ماده کوتاه و از هم باز هستند.

جنس نر و ماده مانتیس (شیخک) با بدنی برگ مانند جهت استتار

 

 

مطالب مرتبط:

1- حشرات مفید 1 – کفشدوزک

2- دامداری نوین 1 – بز سانن (2)

16 دیدگاه در “حشرات مفید 2 – آخوندک

  1. واای خدای بزرگ …آخه آدم تو خونش مانتیس نگه می داره؟واای دیگه‌چی من وحشت دارم ازاینا..برای چی باید این جور حشرات ونگه داشت آخه….این همه گل و بلبل …😑😑😑

      1. من داشتم ولی مرد تو الکل نگهش داشتم.
        نحوه نگهداریش واقعا سخته

    1. سلام. من حیوون خونگیم مانتیسه و از دیدن شکار کردنش و غذا خوردنش لذت میبرم😁

  2. سلام من یک مانتیس دارم خیلی کوچیکه شاید ۱سانته نمیدونم چی بهش بدم تا بخوره توی یک مقاله نوشته بود مگس بدین به مانتیساتون ولی من مگس کشتم گذاشتم جلوش نخورد لطفا رهنمایی بکنید

  3. اگر امکان این باشد که عکس از حشره ای را بفرستم و شما بفرمائید چی است، امکان خوبی فراهم میشود

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *