کنترل بیولوژیک آفات یا بازداری زیستی آفت‌ها (Biological Pest Control) عبارت است از کاهش جمعیت آفت‌ها به وسیلهٔ دشمنان طبیعی مبتنی بر نقش فعال انسان‌ها. در واقع کنترل زیستی آفت‌ها در کشاورزی روشی است از روش‌های کنترل آفات (حشرات، کرم‌ها و گیاهان هرز) که بر شکار، گیاه‌خواری، زندگی انگلی یا سایر سازوکارهای طبیعی تکیه دارد.
کنترل بیولوژیک، پدیدهای طبیعی است که هدف آن تنظیم جمعیت موجودات می‌باشد. کنترل بیولوژیک ممکن است به صورت طبیعی یا با دخالت انسان اتفاق بیافتد، که به این نوع کنترل، کنترل بیولوژیک کاربردی اطلاق می‌شود.
نحوه مبارزه بیولوژیکی با ملخ:
ملخ‌ها دارند می‌آیند؛ پرشتاب، عظیم و به شدت گرسنه! اما آیا این نخستین‌بار است که شاهد هجوم ملخ‌ها به ایران هستیم؟ آیا یگانه راهِ مقابله با ملخ‌ها سمپاشی است؟ و آیا سمپاشی، خود خطرات بیشتری برای محیط‌زیست و زیگونگی منطقه نمی‌آفریند؟
بنابر شواهدی که واکاوی دانش بومی دراختیارمان می‌نهد، پیشینیان ما که در ایران مرکزی زیست می‌کردند؛ به ویژه در بخش‌هایی از شمال هرمزگان، بلوچستان، کرمان، جنوب خراسان، شرق اصفهان و فارس، یزد و بخش‌هایی از سمنان، کاشان و قم چگونه با هجوم ملخ‌ها رودرو می‌شدند؟
آنها هر سال قبل از هجوم ملخ‌ها در مسیر کوچ‌ِ آنها به سمت آبادبوم و مزارع‌شان، برکه‌ها و محیط‌های آبی موقت ایجاد می‌کردند و در وسط برکه‌ها، چراغ فانوسی را می‌آویختند.
از آنجا که حشرات و ملخ‌ها اغلب با نور خورشید مسیریابی می‌کنند، این نور مصنوعی جایگزین توسط آتش (و یا لامپ‌های روشنایی جایگزین) در شب سبب فریب ملخ‌ها و غرق شدن آنها در آب برکه می‌شد و بدین‌ترتیب، هم خطر هجوم ملخ‌ها کاهش می‌یافت و هم تا چند ماه خوراک مرغ‌های کشاورزان، روستاییان و پرندگان منطقه تامین می‌شد.
یعنی یک چالش را به فرصت بدل می‌کردند. درست همان کاری که کشاورزان در زنجان یا دیزباد بالا با گرازها می‌کنند و به جای گاو‌آهن از آنها برای شخم زمین سود می‌برند.
یادمان باشد، استفاده افراطی از سم و تغذیه لاشه مسموم ملخ‌ها توسط پرندگان و دیگر حیوانات، ممکن است خطرات پایدارتری در بوم‌سازگان ایجاد کرده، مثل تجربه تلخ مبارزه کشاورزان بندرگناوه با موش که در نهایت، لاشه موش‌های آلوده سبب مرگ دسته‌جمعی شاهین‌ها، دلیحه‌ها، عقاب‌ها و بازها؛ یعنی: دشمنان طبیعی آنها را فراهم کرده و سبب طغیان موش‌ها در سال بعد و خسارتی سنگین‌تر به کشاورزان شد.
درست مثل ماجرای قتل‌عام گنجشک‌ها در دوران حکومت مائو و آنگاه طغیان بیشتر ملخ‌ها و خسارتی وحشتناک به انبار غله آن زمان حکومت کمونیستی چین. آیا برای آنکه قدر گنجشک‌ها را بیشتر بدانیم، باید تجربه تلخ هجوم ملخ‌ها را خود نیز درک کنیم؟!
خلاصه اینکه به جای جنگیدن با قوانین طبیعت، آنها را شناخته، درک کرده و به عنوان عضوی مسئولیت‌پذیر از هم‌آغوشی با او لذت بریم.
چالش ملخ‌ها را به فرصت بدل کنیم…
مطالب مرتبط: