خاکی که مقدار نمک آن به حدی است که برای گیاه مضر باشد، خاک شور نامیده میشود و آبی که نمک آن به حدّیست که باعث افت محصول شود، آب شور گفته میشود.
شوری خاک را میتوان توسط آبیاری سنگین با آب شیرین کاهش داد. در خاک شور، ریشۀ گیاه به سختی می‌تواند آب مورد نیاز خود را از خاک جذب کند. در خاک‌های شور، رشد گیاه به خاطر کم آبی (هر چند که خاک به اندازه کافی مرطوب باشد) کم شده و متوقّف می‌گردد. برای مقابله با شوری آب؛ نخستین گام، اندازه‌گیری میزان شوری آب آبیاری و دومین گام، اندازه‌گیری میزان شوری خاک است.
مواردی که هنگام استفاده از آب‌های شور باید رعایت کرد:
1- هنگام استفاده از آب‌های شور برای آبیاری زمینهای کشاورزی، باید فاصلۀ بین آبیاری‌ها را کم کرد تا غلظت املاح موجود در محلول خاک به حدّ بحرانی (از نظر کاهش محصول) نرسد.
2- در زمان بکار بردن آب‌های شور، ضمن استفاده از ارقام مقاوم به شوری، از شستشوی خاک نیز نباید غافل شد.
3- بهتر است در زمان آیش و یا زمانیکه گیاه در حالت خواب به سر می‌برد با آبیاری سنگین، نمک‌های موجود در خاک سطحی را از دسترس ریشه‌ها دور کرد. با اینکه حلالّیت املاح در فصول گرم سال بیشتر میباشد، ولی بهتر است که عمل آبشویی در فصل زمستان صورت گیرد (به دلیل محدود بودن آب در فصل تابستان و همچنین تبخیر کم و نبودن اراضی زیرکشت گیاهان در فصل زمستان) با توجه به اینکه سبز شدن بذور در اراضی شور یکی از مشکلات اساسی است، پیش از عملیات آماده‌سازی زمین برای کاشت مجدد، باید «پیش آبیاری» یا آبیاری قبل از کشت انجام گیرد.
4- هنگام آبیاری با آب شور، مؤثرترین شیوه در کمک به جوانه زدن بذور، انتخاب عمل صحیح بذرکاری است؛ به این معنی که در آبیاری کرتی، زمین باید به دقت تسطیح شود تا از تشکیل پشته‌های نمک در محل برآمدگی‌ها جلوگیری گردد.
5- در بین روشهای گوناگون آبیاری، روشهای بارانی و قطره‌ای از نظر کنترل شوری قابلیت بالایی دارند؛ بنابراین تغییر روش آبیاری از کرتی و نشتی به قطره‌ای و بارانی، تأثیر مهمی در کنترل شوری دارد.
برای اندازه‌گیری میزان شوری آب و آبیاری، مقدار از آن را در ظرف تمیزی ریخته و درِ ظرف را محکم ببندید و برای اندازه‌گیری شوری آب، آن را به آزمایشگاه آب و خاک تحویل دهید و یا درصورتیکه خودتان دستگاه سنجش شوری آب (EC meter) دارید، می‌توانید با قرار دادن قلم دستگاه در ظرف حاوی آب، مقدار شوری آنرا اندازه‌گیری نمایید.
نکات مهم دربارە شوری خاک:
1- شوری خاک مانع از جوانه زدن بذرهای گیاهان میشود، بطوریکه در سطح یک مزرعه با خاک شور، قسمت‌های بدون بوته به چشم می‌خورد و بقیه بوته‌ها رنگ سبز – آبی تیره خواهند داشت.
2- شوری زیاد خاک باعث تغییر رنگ و سوختگی برگ‌ها و خشک شدن حاشیه آنها میشود و به عبارتی گیاه را مسموم می‌کند.
3- به دلیل غلظت بالای نمک در خاک‌های شور، گیاهان نمی‌توانند به راحتی آب جذب کنند؛ در نتیجه، رشد آنها کم و یا متوقف می‌گردد.
4- برای استفادۀ صحیح از خاک‌های شور، باید متناسب با آن به کاشت گیاهان شور‌پسند اقدام کرد.
5- هنگام کاشت بذر در زمینهای شور، از کشت تک ردیفی بذر در وسط پشته‌ها خودداری کنید و به جای آن، دو ردیف بذر در دو طرف هر پشته بکارید.
6- بهترین جای کاشت بذر، در محل داغ آب پشته‌ها است تا بتوانند به آسانی جوانه بزنند؛ کمترین غلظت شوری در این مکان وجود دارد.
7- در خاک‌های شور باید مقدار آب آبیاری مصرف شده بیشتر از آب آبیاری خاک‌های غیرشور باشد؛ زیرا با این عمل، نمک‌های خاک، آبشویی نمی‌شود.
8- حساسیت گیاهان دائمی مانند درختان میوه به شوری خاک، بیشتر از محصولات زراعی است.
9- برای اندازه‌گیری شوری خاک می‌توانید از چند نقطۀ مزرعه یا باغ خود با کنار گذاشتن خاک سطحی با بیل خاک را بردارید و پس از مخلوط کردن آنها، حدود 1 تا 2 کیلوگرم (4 تا 5 مشت) از آن را در کیسه بریزید و به نزدیک‌ترین آزمایشگاه خاکشناسی تحویل دهید.
کشاورزان و باغداران گرامی؛ فراموش نکنید که دانستن میزان شوری خاک مزرعه و باغ، شما را در جهت استفاده بیشتر از آنها کمک می‌کند.
باسلام و تشکر از وقت ارزشمندی که برای هموطنانتان گذاشته و علم گرانمایه خود را خالصانه در اختیار دیگران قرار میدهید امثال شما جزو کرامت پیشگان جامعه هستند . در راستای مطالب فوق اجازه میخواهم خدمتتان چند نکته کوچکی را عرض نمایم اول اینکه به فرمایش حضرتعالی شستشوی خاک یکی از روشهای متداول در نمک زدایی است اما احتمالا در نگارشی که دوستانتان انجام داده اند فرمایش جنابعالی مبنی بر زه کشی زمین انهم با عمق کافی برای هدایت آب شور از زمین زراعی و البته مناطق همجوار که امری ضروری می باشد از قلم نگارنده افتاده و گر نه انباشت آب حتی در زیر بستر زمینهای شور خود موجب تخریب مضاعف خاک خواهد شد . این آب زه کشی نباید خود موجب انتقال و آلودگی زمینهای دیگر مناطق شود . دوما همانگونه که تلویحا از مفاد فرمایشات حضرتعالی برداشت میشود میتوان در مراحلی از هالوفیتها برای اصلاح ابتدایی کشتزار استفاده کرد تا انباشت نمک در سطح ایجاد نشود . سوما ، استفاده از کاتیونهای آنتی سدیمی و یا سولفوریک چون افزایش گوگرد و یا اسید سولفوریک و برهم زننده های تبادل یونی در بستر سدیمی و حتی کودهای مناسب برای کاهش اثرات یونهای موجود در بستر منیزیمی و اثرات ان بر کانالهای انتقال در گیاه پیشنهاد حقیر میباشد البته راه کارهای متعدد دیگر نیز وجود دارد که حضرتعالی بر آن واقف میباشید و شاید در مقاله های بعدی تان مورد استفاده چون منی قرار گیرد . البته غرض اصلی عرض ارادت به دوستان و تشکر ازحمات بی شائبه تان بود والا ماشاگردی میکنیم .
سلام
و بسیار سپاس بابت اظهار نظرتون و مطالب تکمیلی و صحیحی که فرمودید
خیلی ممنون بابت تکمیل این پست