در این سری از پستها، به معرفی حشراتی میپردازم که تحت عنوان حشرات مفید (Useful Insects) نامیده می‌شوند.
این حشرات، در عرصۀ طبیعت نقش مهمی را در جلوگیری از تکثیر آفات و برقراری تعادل حیاتی (Equilibrium biology) ایفا می‌کنند و پرورش آنها می‌تواند علاوه بر سودآوری مناسب برای تولید کننده، باعث ایجاد تعادل زیستی در کشاورزی و باغبانی گردیده و بصورت مستقیم بر روی سالم سازی محصولات کشاورزی، تاثیر مثبت گذارد.
3- سنجاقک (آسیابک، Dragonfly)
سنجاقک حشره‌ای است از راسته سنجاقک سانان (Odonata). واژه سنجاقک در پارسی به بدن (شکم) سنجاق مانند اعضای این گروه اشاره دارد. البته در زبان انگلیسی به کل این گروه Dragonflies گفته می‌شود اما در بیان علمی‌تر سنجاقک به گروه Damselflies و آسیابک به گروه Dragonflies به صورت خاص اشاره دارد. اما بدلیل تشابه آناتومی و خواص شکارگری برای کشاورزی و باغبانی، ایندو را بصورت یکجا بررسی می‌کنیم.
آسیابک‌ها جزء حشرات مفید بوده و شبیه به سنجاقک‌ها می‌باشند با این تفاوت كه معمولا جثه آنها بزگتر و دارای دو جفت بال می‌باشند، حال آنكه سنجاقک‌ها ،كوچک و یک جفت بال دارند.
این حشرات نیز شكارچی بوده و معمولا در نزدیكی و روی آب استخرها، جویبارها با پروازهای بلند و سریع خود قابل تشخیص هستند. در طبیعت به رنگهای متنوعی دیده می‌شوند. شكارچی فوق، طعمه خود را در حال پرواز شكار نموده و غذای اصلی آن شامل پشه‌ها و مگس‌ها می‌باشد.
با توجه به نحوه زندگی در مراحل لاروی و بالغ و خصوصیت شکارگری دارای شرایط اختصاصی و اندامهای شکارگر ویژه‌ای‌اند. شکل پاها در این گروه به صورت سبد درآمده است تا راحت تر شکار را در بر بگیرد قطعات دهانی به صورت جونده بسیار قوی می‌باشد.
از آنجا که به صورت عمومی شکار می‌کنند، ممکن است بعضی از حشرات مفید هم در لیست غذایی آنها یافت شود.
گرچه نمی‌توان آنها را آفت این گروه محسوب نمود زیرا نقش مفید پررنگ‌تری دارند. در دوران لاروی با تغذیه از لارو دوبالان و سایر موجوداتی که می‌توانند مضر باشند در کنترل جمعیت گروه‌های ساکن زیستگاه‌های آبی نقش مهمی دارند گرچه ممکن است ماهی‌های کوچک طعمه آنها باشند اما خود آنها نیز می‌توانند غذای مفیدی با پروتئین بالا برای ماهی‌های بزرگتر باشند.
سنجاقک‌ها، شکارچیان سریعی هستند که طعمه خود را در هوا شکار می‌کنند. آنها به طور استثنایی قدرت دید بالایی دارند و می‌توانند حشرات در حال پرواز را تعقیب کنند و با کمک پاهای تیغه دار خود، شکار را به آسانی در هوا بگیرند. حالت پاها شکل سبد مانندی را می‌سازد که به منظور تمرکز بیشتر روی طعمه کاربرد دارد.
هر دو جنس از نظر اندازه و زیستگاه مشابه‌اند، اما اغلب در الگوهای رنگ سینه و شکم، پاها یا بالها تفاوت‌هایی دارند.
در حال حاضر سه زیر راسته از این حشرات وجود دارد:
زیر راسته Zygoptera (سنجاقک‌ها) ظاهر سنجاق گونه و ظریف‌تر
زیر راسته Anisoptera (آسیابک‌ها) ظاهر بالها حالت باله‌های آسیاب‌های قدیمی هلندی دارد
زیر راسته Anisizygoptera نمونه‌ای است که در واقع فسیل زنده محسوب می‌شود و تنها یک جنس و دو گونه دارد که یکی در ژاپن و دیگری در هیمالیای مرکزی وجود دارد.
دو زیر راسته اولی در سراسر زمین غیر از مناطق منجمد پراکندگی دارند و تنوع اصلی آنها در مناطق گرمسیری است.
طول بالها از 16.2 سانتیمتر در سنجاقک استرالیایی Petalura ingentissima تا 2 سانتیمتر در آسیابک جنوب شرق آسیا Agriocnemis femina دیده می‌شود.
حشره نر قبل از یافتن جفت مناسب سلولهای جنسی را به بند دوم و سوم شکم و محل اندام ثانویه جنسی منتقل می‌کند پس از پیدا کردن مادۀ مناسب با زائدۀ انتهای شکم، گردن ماده را گرفته و هر دو حشره با هم پرواز می‌کنند. حشره ماده شکم خود را خمیده می‌کند و با تماس دادن روزنۀ جنسی، سلولهای جنسی نر را جمع آوری می‌نماید. این کار هم در حین پرواز و هم در حالت نشسته بر روی سطوح ثابت امکان پذیر است.
جنین‌های تحت نمو مستقیم از 60-5 روز از تخم خارج می‌شوند ولی ممکن است در شرایط نامساعد آب و هوایی وارد دیاپاوز شوند و بین 200-80 روز از تخم خارج شوند و همه این موارد به دما و شرایط آب و هوایی وابسته است.
معمولاً نخستین اینستار (جنین تازه از تخم خارج شده) از طول دوره کمی برخوردار است و پیش لارو نام دارد و در آن تغذیه‌ای انجام نمی‌شود و پاها به ندرت کاربردی دارند. بسته به دمای آبی که تخم در آن گذاشته شده است این مرحله ممکن است از چند ثانیه تا چند ساعت به طول بینجامد.
لارو دارای کمی شباهت به بالغین است همچنین دارای یک اندام مخصوص شکار می‌باشد که در واقع آرواره تخصص یافته است و همانند یک انبر سریع برای گرفتن شکار به کار می‌رود. لارو، شکارگر فعالی بوده و بسیاری از جانوران از ماهی‌های کوچک و نوزاد قورباغه تا لارو دوبالان و… را شکار می‌کند. تنفس در محیط آبی به وسیله آبشش‌ها انجام می‌شود که ساختاری خاص دارند و پس از منشعب شدن، اکسیژن دریافتی را به سایر سلولها می‌رسانند.
دوران لاروی، دورۀ طولانی زندگی است و عواملی مانند دما و موقعیت‌های مختلف در طول آن دخیل هستند اما معمولاً از 6-1 سال بر حسب گونه به طول می‌انجامد. معمولاً فصول سرد سال در حالت لاروی سپری می‌شود.
آلودگی آب، تاثیر قابل توجهی بر روی این بخش از سیکل زندگی سنجاقک‌ها و آسیابک‌ها میگذارد و گاه به کوچ کامل بدون بازگشت آنها از مناطق آلوده منجر می‌شود که این کوچ باعث طغیان حشرات و آفاتی می‌گردد که می‌تواند برای کشاورزی و انسان، نامناسب باشند.
فرم شکارگری در دو مرحله زندگی همراه با فعالیت ویژه و اندامهای خاص همراه است. لاروها با لب پایینی انبر مانند و بالغین با شکل خاص پاها که همانند سبد آرایش یافته باعث گرفتار کردن شکار و جلوگیری از فرار طعمه می‌شود. حشرات کوچکتر در برخی موارد مستقیماً وارد دهان می‌شوند و بزرگترها با پاها که خاص شکارگری‌اند، صید شده و با آرواره‌های نیرومند خرد می‌شوند.
شکل پاها ممکن است برای جمع‌آوری راحت‌تر دارای خارها و زوائد خاصی باشد. آرایش پاها به فرم سبد مانند، گیر انداختن شکار را راحت می‌کند. چشمها در بالغین بسیار بزرگ‌اند و تقریباً همه طرف را می‌بینند. شکار معمولاً به وسیله حرکت شناسایی می‌شود. بالها بسیار کارامد و قدرتمندند و شکار در حین پرواز با مانور مناسبی انجام می‌شود.
شکارگری لارو با لب پایینی که دارای 2 قلاب متحرک در انتهاست و به سرعت به طرف طعمه نشانه می‌رود انجام می‌شود. لارو معمولاً در شکار بی‌مهرگان آبزی به ویژه لارو دوبالان نقش مهمی دارد.
این حشرات با تغذیه از فرم بالغ و لاروی عوامل ناقل بیماری مانند دوبالان خاص و… کمک بزرگی به انسان و طبیعت و کنترل طبیعی گونه‌های خاص می‌کنند. همچنین آنها در شناسایی کیفیت آب شیرین و تازه فوق العاده‌اند.
در برخی اعتقادات، بعنوان حشرات شکست ناپذیر و جاویدان از آنها یاد می‌شود. سنجاقک‌ها که سمبل مورد علاقه جنگجویان ژاپنی بودند، نام قدیمی یک جزیره ژاپن (Akitsushima) به معنی جزیره سنجاقک‌ها بود.
در ژاپن، زیستگاه‌های مصنوعی برای حمایت از این حشرات ساخته شده است که یک نمونه بسیار مناسب از حفاظت شمرده می‌شود.
هر سنجاقک می‌تواند بطور متوسط روزانه حدود 160 کیلومتر پرواز کند. سنجاقک‌ها می‌توانند مسیرهای طولانی را همچون پرندگان مهاجرت کنند. محققین دریافتند که شباهت بسیار زیادی بین مهاجرت پرندگان و سنجاقک‌ها وجود دارد.
حدود اول شهریور،هرسال شاهد پرواز،سنجاقک های شکاری ذر اطراف شهرکرد واستان هستیم که بیشتر در فضا هستند ومتوجه شدم کهدر هوا شکار می کنند وفکر کنم پروذشی هستند
من امیرعلی هستم. ۵ سالمه
ممنون من چیزهای خوبی یاد گرفتم اینکه سنجاقک با آفت میجنگه و …
متشکرم
خداحافظ
ممنون عزیز
سلام سنجاقک رو ازکجامیتونیم تهیه کنیم و قیمتش چنده .بزرگه
سلام ببخشید اون سنجاقک بزرگه بال نداره
سلام ، ممنون از اطلاعات مفیدی که گذاشتین، میشه دشمن سنجاقکهارو هم بگید ممنون
سلام. چشم. مطالب رو قرار خواهم داد
عالی بود لذت بردم
فقط توضیحاتی که در مورد جفت گیری سنجاقک دادی با عکسی که زیرش بود انگار همخوانی نداشت و از توضیحات اینطور برمی‌آمد که سنجاقک نر به برگ چسبیده باشد و گردن ماده را گرفته باشد و ماده آویزان باشد
خواهش میکنم
ممنون
بهم متصل هستن
سلام.وبسایتتون خیلی خوب و مفیده.به کارتون ادامه
بدین
سلام
ممنون. چشم دوست عزیز