امروزه بذرها فقط از سه روش اصلاح می‌شوند:
1- در محیط طبیعی و گرده افشانی آزاد
2- از طریق هیبریداسیون (دو رگ گیری)
3- از طریق دستکاری ژنتیکی (GMO)
در این پست به معرفی اجمالی انواع روش‌های اصلاح بذور در کشاورزی میپردازم.
1- بذر آزاد گرده افشان یا استاندارد چیست؟
بذرهای آزاد گرده افشان (OP) یا ارقام استاندارد بذرهایی هستند که به طریق تصادفی و طبیعی به کمک باد، حشرات و پرندگان گرده افشانی شده‌اند و در نتیجه منجر به گیاهانی می‌شوند که به صورت طبیعی دارای تنوع هستند.
ذخیره کردن بذرهای استاندارد قدیمی‌ترین روش برای تولید بذر است. کشاورزان از زمانیکه به کشت و کار پرداخته‌اند، به دقت ارقامی که دارای ویژگی های مفیدی (همانند مقاومت به خشکی یا عملکرد بالا) بوده‌اند را انتخاب کرده‌اند. تمامی این بذرها به صورت آزاد گرده افشانی شده‌اند، بنابراین می‌توان بذرهای آنها را ذخیره و به نسلهای بعد انتقال داد.
تعداد زیادی از گیاهان زراعی و سبزیجات از این روش از اجداد خود انتخاب و اصلاح شده‌اند.
2- بذر هیبرید چیست؟
در حقیقت روش های دورگ گیری امروزی، به اصلاح گیاهان مقاوم به خشکی و آفات در جهت سازگاری به شرایط اقلیمی در حال تغییر کمک می‌کند. امروزه بیشتر بذرهای هیبرید از روش های کم هزینه در مزارع و گلخانه‌ها تولید می‌شوند که نیازمند تکنولوژی بالایی نیستند.
همچنین تعدادی از بذرهای هیبرید نیازمند تکنولوژی‌های بالا و در آزمایشگاه‌ها تولید می‌شوند. اما هیبریدها هیچوقت از مرزهای گونه‌ای عبور نمی‌کنند.
در واقع بذرهای هیبرید حاصل تلاش هوشمندانه اصلاح‌گر در جهت استفاده از ذخایر ژنتیکی گونه های گیاهی برای تولید ارقامی است که حاصل تجمع ویژگی های مطلوب ژنتیکی می باشد. این ویژگی های مطلوب به کمک پدیده ای به نام هتروزیس یا قدرت هیبرید منجر به تولید گیاهانی می شود که از نظر ویژگی های خاص برتر از والدین خود هستند.
بذرهای هیبرید به دلیل ایجاد تفرق ژنتیکی که در نسلهای بعد ایجاد می‌کند اگر بذرگیری شوند و در نسل بعد کشت شوند، همانند والد خود نمی‌شوند و گیاهان به شدت مختلف خواهند بود. در نتیجه برای تهیه بذر هیبرید باید برگردید به منبعی که بذرها را از آنجا تهیه کرده‌اید و دوباره تهیه کنید لذا کشاورزان هرساله می‌بایست نسبت به خرید بذر اقدام کنند.
به این بذرها اصطلاحا (بذر F1) گفته می‌شود و جزو یکی از سودآورترین بخش‌های کشاورزی است.
3- بذر تراریخته (GMO)
بر خلاف بذرهای هیبرید و استاندارد، تکنولوژی (GMO – Genetically Modified Organism – جانداران دستکاری‌شده ژنتیکی) اجازه می‌دهد که پا را فراتر از مرزهای گونه‌ای بگذاریم. امروزه با استفاده از تکنولوژی‌های پیچیده و گرانقیمت آزمایشگاهی (همانند رتروویروس و تفنگ‌زنی) می‌توانیم DNA گونه‌هایی را دستکاری و ادغام کنیم که هیچوقت طبیعت قادر به انجام آن نیست. همانند نمونۀ باکتری و ذرت.
ادغام کردن ژنها از موجودات مختلف در شرایط آزمایشگاهی مشهور به تکنولوژی DNA نوترکیب است و موجود تولید شده به نامهای تراریخته (ترنس ژنیک) یا مهندسی ژنتیکی شده خوانده می‌شوند.
برای مثال ذرت تراریخته تولید شده توسط شرکت مونسانتو حاوی ماده ژنتیکی باکتری Bt است که کرم اروپایی ذرت را از طریق ایجاد حفره در دیواره روده آن از بین می‌برد. این بدان معناست که هر سلول ذرت تراریخته حاوی DNA باکتری است. با اینکه کمپانی های بیوتکنولوژی ادعا میکنند که Bt در طی هضم در بدن انسان از بین می‌رود اما امروزه دیده شده است که سم حاصل از Bt در دستگاه گردش خون انسان‌ها دیده شده است.
اما محصولات GMO (تراریخته) دارای مزایایی هم هستند از جمله مقاومت به علف‌کش‌ها، مقاومت به آفات در نتیجه کاهش مصرف حشره‌کش‌ها، افزایش تولید محصول در نتیجه کاهش قیمت تمام شدۀ نهایی، افزایش ماندگاری و… .
با توجه به موارد گفته شده، هنوز باید پژوهش‌های بسیاری بر محصولات تراریخته انجام و مشخص شود در صورت مصرف این موارد چه تاثیراتی بر سلامت افراد می تواند بگذارد؟
آیا در صورت استمرار امنیت و سلامت جامعه به خطر نمی‌افتد؟
تاثیرات زیست محیطی این محصولات چیست و آیا مزایای آن بر مضراتش ارجحیت دارد که از شیوه تولید محصولات کشاورزی و غذایی ارگانیک فاصله بگیریم و به سمت تولید و واردات مصحولات تراریخته روی آوریم؟
متشکرم
با سلام؛
این درختانی که میگن اصلاح شده اند و خیلی سریع محصول میده و محصولاتش با کیفیت تر هستند، تراریخته اند؟
مثلا درخت زرد آلو، انگور و بذر سبزیجات اصلاح شده
سلام
خیر. تراریخته نیستن
اصلاح شده هستن. این دو تا از نظر تکنیک کار خیلی با هم متفاوتن
و آیا کلا موجودات تراریخته ،ژنهاشون با ژنی که بهشون منتقل میشه ،ترکیب میشه؟
سلام آیا پلازمیدی که وارد گیاه میشه و گیاه تراریخته ایجاد میکنه ،ژن پلازمید به ژن گیاه وصل میشه؟
سلام من میخواستم نهال گردو بخرم از کجا متوجه بشم که کدام نهال ترایخته است یا اصلاح شده لطفا راهنمایی بفرمایید.سپاس
سلام
این تیپ درختان، تراریخته نیستن و تراریخته هم هیچ تغییر شکل ظاهری خاصی نداره
با درود و سلام خدمت شما
بنده در حال آماده سازی مزرعه کوچک از محصولات ارگانیک هستم و نیاز به راهنمایی در انتخاب بذرها برای کشت هستم. اینکه کجا و چگونه بذرهایی غیر تراریخته تهیه کنم؟ لطفا راهنمایی بفرمایید…
اینکه چه بذرهایی رو تهیه کنم تا تراریخته نباشند. اینکه مثلا برای بذر خیار این رو بیان میکنند که خوبه،نمیپوسه،ظاهر زیبایی داره و … این موارد دلیل بر تراریخته بودن هست یا دلایل دیگری دارد؟ اگر بذرها را در جاهایی که از قدیم الایام محصولی را کشت میکردنند،تهیه کنیم راه درستی است؟
ممنون میشم راهنمایی بفرمایید…
سلام
بذرهای تراریخته بیشتر ذرت، پنبه و سویا هستند
مواردی که ذکر کردید دال بر تراریخته بودن نیست. اینها اصلاح شده هستند ولی تراریخته نیستن
سلام من بذر تخمه آفتابگردان و تخمه کدو خریدم از نوع دانه بزرگش و کاشت کردم الان گفتن بذر اصلاح شده نیست و برداشتی نخواهم داشت واقعیت داره ؟؟؟
سلام
اگر بومی باشند، مشکلی نیست.
با سلام میخواستم بدونم گیاه کلم بروکلی بذر تراریخته داره یا نه و اینکه در کل بذر های f1 برای سلامتی انسان خطری ندارند؟
سلام
پاسخ هر دو سوال: خیر
تقریبا از هر گیاهی تراریخته موجود هست، کلم ها که جای خود دارند. لطفا به مقالات خارجی سر بزنید
با سلام. من دو تا سوال داشتم، ممنون میشم پاسخ بدید:
۱. بذرهای سبزی که با عنوان بذر اصلاح شده خریداری کردیم، تراریخته هستند؟
۲. بذرهای ذرت که برای کاشت خریدیم چه طور؟ ظاهرا خارجی و وارداتی بودند، امکانش هست تراریخته باشند؟ از کاشتنش صرف نظر کنیم؟
سلام
پاسخ سوالات شما:
1- خیر. بذور اصلاح شده با تراریخته فرق دارند.
2- تقریبا تمام ذرت و پنیه دنیا تراریخته هستند. نیازی به صرف نظر کردن نیست ولی اگر براتون امکان داره، محصول جایگزین براش انتخاب کنید. احتیاط شرط عقله. گرچه هنوز دلایل علمی دقیق و محکمه پسندی برای ضرر محصولات تراریخته در طولانی مدت بدست نیامده.
تا میتونید تراریخته اصلا نخورید
با سلام
لطفا” بفرمایید بذرهایی که در ایران مصرف می شود از چه نوع است؟
با تشکر
حسین
سلام
هم تراریخته هست هم معمولی و بومی و هم اصلاح شده. بستگی به نوع بذر داره ولی تقریبا تمام بذر ذرت دنیا، تراریخته هستند
آیا سبزی های رایج در ایران از بذر های اصلاح ژنتیکی (تراریخته) رشد میکنند؟
خیر
سلام
آيا بذر GMO را از خود گياه برداشت می‌كنند يا از روش هيبريدی از منبع اوليه گرفته می‌شود؟
سلام
اگه گیاه GMO تولید بشه تا جایی که جهش موثری در اون صورت نگیره ميشه از بذرش استفاده کرد. یعنی تا جایی که جهش صورت نگیره از خود گیاه میشه برداشت کرد.
اما اگه یک GMO با گیاه غیر G لقاح داشته باشه باز ترکیب ژنتیکیش بهم میخوره.
چون معمولا تراریخته (گیاه G) ژنی رو داره كه گیاه هم گونه خودش که تراریخته نیست نداره در نتیجه این احتمال هم بسیار کم هست که اگر با گیاه غیر G لقاح کنه، گیاه تولید شده غیر G بشه و باز میرسیم به همون نکته که از بذور گیاه تراریخته توی نسلهای بعدش هم میشه استفاده کرد.