در این سری پست‌ها، به معرفی تکنولوژی‌های نوین کشاورزی که ممکن است هم اکنون در حال استفاده بوده و یا در آینده بکار گرفته شوند، خواهیم پرداخت تا مجالی باشد برای آغاز پیشرفت کشاورزی ایران.
3- سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS)
سامانه اطلاعات جغرافیایی (Geographic Information System – GIS) یک سامانۀ اطلاعاتی «معمولاً رایانه‌ای» است که به تولید، پردازش، تحلیل و مدیریت اطلاعات جغرافیایی می‌پردازد. به عبارت دیگر “GIS” یک سامانه رایانه‌ای برای مدیریت و واکاوی اطلاعات جغرافیایی بوده که توانایی گردآوری، ذخیره، واکاوی و نمایش اطلاعات جغرافیایی را دارد.
هدف نهایی یک سامانه اطلاعات جغرافیایی، پشتیبانی برای تصمیم‌گیری‌های پایه‌گذاری‌شده بر پایه داده‌های جغرافیایی می‌باشد و عملکرد اساسی آن بدست آوردن اطلاعاتی است که از ترکیب لایه‌های متفاوت داده‌ها با روش‌های مختلف و با دیدگاه‌های گوناگون بدست می‌آیند.
تاریخچۀ استفاده از یک روش جغرافیایی در اپیدمولوژی به سال 1832 باز می‌گردد که با علامت گذاری منطقه‌ای در لندن که افراد ساکن آن دچار وبا شده بودند و پراکنش آنها بر روی نقشه و اتصال نقاط آلوده به یکدیگر، در نهایت به یک منبع آب مشترک رسیدند!
تعریف علمی GIS به سال 1968 برمی‌گردد که فردی به نام Roger Tomlinson برای اولین بار این واژه و کاربرد آنرا تعریف کرد. وی به نام “پدر GIS” نیز خوانده می‌شود.
GIS یک اصطلاح گسترده ای است که می‌تواند به تعدادی از فن آوری‌های مختلف، فرایندها و روش‌ها منتج شود. به همین دلیل کاربردهای بسیار گسترده و متفاوتی از جمله مهندسی، برنامه ریزی، مدیریت حمل و نقل (لجستیک)، بیمه، مخابرات, علوم زمین، کشاورزی و کسب و کار و… دارد.
به عبارت ساده، يک GIS صرفاً نقشه يا عكس‌ها را نگهداری نمی‌كند، بلكه يک پايگاه اطلاعاتی با توجه به كليه اصول و معيارهای فنی و علمی آن ايجاد می‌نمايد. مفهوم پايگاه اطلاعاتی در يک GIS بسيار مهم است و آنرا از يک سيستم ساده يا كامپيوتری نقشه كشی متفاوت می‌سازد. در GIS سيستم مديريت اطلاعات نيز به صورت جزء پيوسته آن در آمده است.
عوارض مكان‌دار جغرافيائی ثبت شده در كامپيوتر بايد دارای ويژگيهايی باشد كه عبارتند از:
الف) نام يا نوع هر پديده
ب) مكان استقرار آن
ج) ارتباط آن با ساير پديده ها يا عوارض
سيستم پايگاه اطلاعاتی، امكانات ذخيره و بهنگام سازی انواع گوناگونی از چنين اطلاعاتی را فراهم می‌سازد. در يک GIS، در پايگاه اطلاعات جغرافيائی آن، مكان پديده‌ها و در سيستم پايگاه اطلاعاتی، مشخصات پديده و ارتباطات آن با ساير پديده‌ها نگهداری می‌شود و با ايجاد ارتباط ميان اين اطلاعات امكان پردازش تحليلی مجموعه اطلاعاتی فراهم می‌گردد.
مجموعه عناصر GIS امكانات تحليلی فوق العاده قدرتمندی را در اختيار استفاده كنندگان خود قرار می‌دهد تا بتوانند از تلفيق انواع اطلاعات جغرافيائی و ساير اطلاعات، نتيجه‌گيری مناسب را بنمايند.
کاربرد GIS در کشاورزی:
در کشاورزی دقیق، با استفاده از سیستم GPS، محل مورد نظر در مزرعه که مد نظر است (از نظر میزان تولید، حجم آفات و بیماری‌ها، نوع و پراکنش علفهای هرز، آنالیز خاک و…) اطلاعات برداری می‌شود. سپس این اطلاعات با سایر اطلاعات برداشت شده از منطقه یا همان مزرعه، به سیستم GIS منتقل شده و با استفاده از نرم افزارهای خاص، این اطلاعات مورد تحلیل و نمودار سازی قرار می‌گیرند.
این تحلیل‌ها و نمودارها در نهایت به اطلاعاتی قابل مدیریت تبدیل شده و کشاورز در نهایت می‌تواند بر روی استفاده از نهاده‌های خود کنترل قابل توجهی داشته باشد. برای مثال:
1- تنظیم سیستم، زمان و حجم آبیاری بر اساس نتایج آنالیز خصوصیات فیزیکی و لایه‌های خاک متناسب با عمق ریشه‌دوانی گیاه و سن گیاه در حال رشد جهت افزایش کارایی مصرف آب.
2- تنظیم ماشین آلات کاشت و داشت برای تعیین میزان استفاده از سموم و کودهای شیمیایی در هنگام کشت یا پس از آن بر اساس ساختار شیمیایی خاک، حجم آفات، کمیت و نوع علفهای هرز (بانک بذر علفهای هرز) و… .
فن‌آوری GIS با فراهم آوردن موارد زیر، از افراد مشغول به کار در بخش کشاورزی پشتیبانی میکند:
- حمایت تحلیلی بیشتر از کشاورزی دقیق
- درک بهتر از عوامل خطر
- درآمد بالاتر و بازیابی هزینه بهتر
- بهره وری بیشتر از طریق اتوماسیون وظیفه
- دسترسی بیشتر به خدمات دولتی و اطلاعات
- پشتیبانی دقیق‌تر برای تصمیم‌گیری
- بینش دقیق‌تر برای سیاست گذاری
- گزارش آسان‌تر برای برنامه‌های دولت و پیروی از مقررات
- مدیریت بهتر منابع
یکی از کاربردهای مفید GIS در کشاورزی، استفاده از اطلاعات آماری هواشناسی کشاورزی برای پیش‌بینی روند چرخش و جهت دمایی و بارندگی در یک منطقه برای روزهای آتی است.
ارتباط کاربرد GIS هواشناسی کشاورزی با کشاورز:
برای مثال یک کشاورز صرفا با مراجعه به نقشه‌های هواشناسی کشاورزی، می‌تواند روند ورود جبهه‌های پر فشار (کاهش دما، افزایش سرعت باد و بارندگی) را برای روزهای آتی در منطقۀ خود پیش بینی کمد. این اطلاعات برای زمان سم پاشی علیه آفات، بیماری‌ها و علفهای هرز؛ کمک شایانی میکند. زیرا پس از سمپاشی علیه علفهای هرز، می‌بایست مادۀ موثرۀ سم حداقل 48 ساعت بر روی گیاه باقی بماند تا بطور کامل به علف هرز نفوذ کرده تا بتواند حداکثر بهره‌وری را در استفاده از علف‌کش بر جای گذارد.
توجه نکردن به این علم، باعث خواهد شد که برای مثال پس از سمپاشی علیه علفهای هرز، بارندگی صورت گرفته و با شستن سم از روی گیاه:
- کارایی علف کش از بین رود.
- نیاز به سمپاشی مجدد لازم باشد.
- آلودگی خاک و آبهای زیرزمینی را باعث شود.
- باعث افزایش هزینۀ تمام شدۀ محصول مورد نظر گردد.
- قیمت محصول قابل ارایه به بازار بالاتر رود.
- امکان رقابت با بازارهای جهای کاهش یابد.
- در انتها سود نهایی کشاورز کاهش یابد.
متعادل کردن ورودی‌ها و خروجی‌ها در یک مزرعه، اساس موفقیت و سوددهی آن است.
« سایت هواشناسی کشاورزی ایران »
نرم افزارهای هواشناسی کشاورزی و کتب PDF مرتبط با GIS در کشاورزی در کانال تلگرام موجود هستند.
(#دانلود) (#نرم_افزار) (#GIS)
مطالب مرتبط: