کشت هیدروپونیک (Hydroponic Culture) یا آبکشت؛ شیوهٔ کشت بدون خاک (Soil Less Culture) می‌باشد.

در این نوع کشت متخصصان نیازهای غذایی گیاه را اندازه‌گیری کرده و به جای خاک با استفاده از آبی که به گیاه داده می‌شود با افزودن عناصر ماکرو و میکرو و نگهداشتن گیاه توسط مواد نگهدارنده بی‌اثر مانند پرلیت (یک ماده معدنی) عملاً نیاز به خاک منتفی می‌شود و در مجاورت نور کنترل شده، اقدام به کشت و پرورش انواع گیاهان می‌کنند.

بستر کشت:
معمولا از مواد کدر، برای جلوگیری از ورود نور خورشید و همینطور جلوگیری از رشد خزه در محیط ریشه که از تمام جهات محصورند و فقط در قسمت قرار گیری گیاه باز هستند استفاده می‌شود. می‌توان از لوله‌های گشاد پلیکا، کیسه‌های نایلونی سیاه رنگ و مانند اینها برای ساخت بستر کشت استفاده کرد.

انواع کشت هیدروپونیک:
کشت هیدروپونیک به صورت‌های گوناگونی اعمال می‌شود. در ساده‌ترین و قدیمی‌ترین روش کشت هیدروپونیک، گیاهان در بسترهای از جنس کاه کشت می‌شده و مواد غذایی در این بسترها در اختیار گیاهان قرار می‌دادند. روش‌های جدیدتری نیز بکار برده می‌شوند مانند روش NFT که در آن مواد غذایی بصورت یک لایهٔ نازک در اختیار گیاه قرار می‌گیرد. در پست‌های بعدی انواع روش‌های کشت هیدروپونیک را توضیح خواهم داد.

سیستم‌های تغذیه‌ای کشت هیدروپونیک:
دو سیستم تغذیه گیاهان در کشت هیدروپونیک وجود دارد:

1- سیستم باز: که در آن عناصر شیمیایی (ماکرو و میکرو) که گیاه به آنها نیاز دارد، فقط یک بار در دسترس گیاه قرار می‌گیرد و بعد از استفاده، از پایین بسترهای کشت به وسیله سوراخهای تعبیه شده از قبل در زیر بسترها، خارج می‌شود.

2- سیستم بسته: که در آن مواد غذایی محلول در آب بیشتر از یک بار استفاده می‌شوند. برای اینکه محلول غذایی در سیستم بسته، با افت کیفیت روبرو نشود، باید دایما به وسیله دستگاه‌های کنترل کیفیت، اندازه‌گیری شود و آن قسمت از عناصر شیمیایی محلول در آب جاری در محدوده ریشه گیاهان، که جذب ریشه شده‌اند و محلول دیگر آنها را با خود ندارد، به محلول نهایی، اضافه شوند.

مزایا کشت هیدروپونیک:
در این نوع کشت نیازی به شخم و آبیاری نیست و مصرف آب به صورت چشمگیری کاهش می‌یابد، همچنین در این روش ضد عفونی کردن محیط رشد بسیار ساده و کم هزینه است. چون محلول غذایی به صورت مایع است به راحتی می‌توان آن را کنترل کرد. همچنین در جایی که مشکل کمبود آب یا بحران آب (مانند ایران) دارند، یا خاک مناسب ندارد و یا دچار بعضی بیماری‌ها است قابل کشت می‌باشد. کنترل شرایط محیطی از جمله نور، دما، رطوبت و ترکیب هوا بسیار ساده تر است.

معایب کشت هیدروپونیک:
مهمترین عیب این روش، نیاز به سرمایه گذاری بالا است. زیرا تمام سیستم به صورت اتوماتیک می‌باشد. بسته به نوع سیستم و محصول تولیدی، نیاز به افراد متخصص یا نیمه ماهر می‌باشد. آلودگی آبهای زیر زمینی هم در اثر مخلوط شدن با محلول غذایی (در سیستم باز) مشکلی دیگر است. این معایب با توجه به سیر تکاملی و ایجاد تکنولوژی برطرف گردیده است. در ضمن مشکل آلودگی آبهای زیر زمینی و افزایش هزینه‌های کودهای محلول، در سیستم بسته وجود ندارد.

همچنین به دلیل بازگشت سرمایه سریع، کاهش عیوب کشت در زمین، محدود نبودن به زمان کشت بویژه در زمستان، امکان تسریع در فرایند رشد گیاه با استفاده از تکنیک‌های ویژه و البته ارگانیک؛ عیب سرمایه گذاری نسبتا بالا نیز باوجود این مزایا، عملا منتفی خواهد شد. 

کشت علوفه هیدروپونیک:

یکی از روشهای متداول کشت علوفه در سراسر دنیا می‌باشد و با توجه به اینکه این علوفه قابلت تعلیف برای کلیه دام‌های سبک و سنگین را دارد همچنین با توجه به خشکسالی‌های متوالی در کشور ایران استفاده از سیستم کشت علوفه هیدروپونیک روشی اجتناب ناپذیر است. از مزایای شاخص آن میتوان:

1- کاهش سطح زیر کشت
2- کاهش هزینه کاشت داشت برداشت
3- کاهش مصرف آب
4- کاهش مصرف کود
5- کاهش هزینه خوراک دام
6- افزایش محصولات دامی و… را نام برد.

در پست‌های آتی، بطور مفصل درباره کلیات این طرح و سایر موارد ذکر شده در بالا، اطلاع رسانی خواهم کرد.