سیاهه قرمز گونه‌های در معرض خطر (IUCN – International Union for Conservation of Nature)، یا سیاهه قرمز IUCN، فراگیرترین مرجع بررسی وضعیت بقای گونه‌های زنده در جهان است تا به جامع‌ترین موجودی جهان از وضعیت حفاظت جهانی گونه‌های بیولوژیکی تبدیل شود. فهرست قرمز IUCN بر اساس معیارهای دقیق برای ارزیابی خطر انقراض هزاران گونه و زیر گونه تعیین شده است.
برای ورود به وبسایت رسمی IUCN ، بر روی لوگوی زیر کلیک کنید:
این سازمان در 1948 بنا نهاده شد و مقر آن در شهر ژنو در کشور سوئیس است. 83 کشور، 108 دولتی، 766 مؤسسه غیردولتی، 81 سازمان بین‌المللی و در حدود 10.000 کارشناس و دانشمند با این سازمان همکاری دارند.
اتحادیه بین‌المللی حفاظت از محیط زیست (IUCN)، که این سیاهه را منتشر می‌کند، اصلی‌ترین مرجع در جهان برای بررسی وضعیت بقای جانوران است. در عین حال سیاهه‌هایی نیز از وضعیت گونه‌های در خطر توسط گروه‌ها و کشورها منتشر می‌شوند که برآوردی از وضعیت انقراض این گونه‌ها در یک منطقه خاص هستند.
سیاهه قرمز بر پایه معیارهای دقیق در رابطه با وضعیت انقراض هزاران گونه تهیه می‌شود. این معیارها برای همه جانوران در هر منطقه‌ای از جهان یکی هستند. هدف از تهیه این سیاهه آگاه کردن مردم و سیاست‌مداران در رابطه با وضعیت جانوران و کمک به جامعه جهانی در کم کردن میزان منقرض شدن گونه‌ها است.
IUCN تلاش می‌کند تا برآورد خود از هر جاندار را در هر 5 سال، یا بیشینۀ 10 سال یکبار بازبینی و به روز کند. این کار در روندی با همکاری چندین بازبین گروه تخصصی نجات صورت می‌پذیرد. گروه بازبینان متخصصان گونه‌ای ویژه، گروهی از گونه‌ها یا منطقه‌ای ویژه هستند یا اعضای گروهی همچون بردلایف که به گونه تخصصی روی یک رده (در این مورد، پرندگان) فعالیت می‌کنند.
این سازمان در پروژه‌هایش، مفهوم مدیریت اکوسیستم جهت حفظ تنوع زیستی و معیشت پایدار وابسته به منابع طبیعی مستقیم را به کار می‌برد و سازمان تلاش می‌کند تا اکوسیستم‌ها را مدیریت و بازسازی کند و همچنین نحوه زندگی اجتماعی و اقتصادی مردم را بهبود بخشد.
اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت بعنوان بزرگترین شبکه دانش زیست محیطی تاکنون به 75 کشور برای حفظ منابع طبیعی و تدوین استراتژی‌های تنوع زیست محیطی کمک کرده است.
گونه‌ها به 8 گروه بخش شده‌اند که این تقسیم بر پایه معیارهایی چون نرخ کاهش جمعیت، اندازه جمعیت، گستردگی و اندازه قلمرو و میزان پخش‌شدگی در جمعیت و منطقه زندگی آن‌ها انجام شده است:
1- منقرض (EX): هیچ نمونهٔ زنده‌ای از جانور وجود ندارد.
2- گونه منقرض شده در حیات وحش (EW): تنها در اسارت موجود است یا در گروه‌های محدود در منطقه‌ای بیرون از منطقه اصلی خود زندگی می‌کند.
3- گونه در معرض انقراض (CR): وضعیت بحرانی و احتمال بسیار بالای منقرض شدن در حیات وحش.
4- گونه در معرض خطر (EN): احتمال بالای انقراض در حیات وحش.
5- گونه آسیب‌پذیر (VU): احتمال بالای تهدید و در خطر بودن در حیات وحش.
6- اطلاعات کم (CD): اطلاعات کافی برای رسیدن به برآوردی دربارهٔ ریسک انقراض آن در دسترس نیست.
7- گونه در نزدیکی تهدید (NT): احتمال دارد در آینده نزدیک در تهدید قرار گیرد.
8- کمترین نگرانی (LC): کمترین تهدید. شرایط مناسبی دارد و نیازی برای طبقه‌بندی در گروه‌های تهدید شده نیست. گونه‌هایی که پرشمار هستند و در مناطق گسترده‌ای از جهان حضور دارند در این دسته گذارده می‌شوند.
در رده‌بندی آی‌یوسی‌ان، جانور «تهدید شده» اغلب به جانورانی گفته می‌شود که در یکی از سه رده «در معرض انقراض»، «در معرض خطر» یا «آسیب‌پذیر» گذاشته شده باشند.
از دیگر اقدامات اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- دیده‌بانی گونه‌های گیاهی و جانوری کشورهای جهان برای قرار دادن در فهرست قرمز سازمان جهانی حفاظت از محیط زیست (IUCN Red List)
- همکاری و حمایت ارزیابی اکوسیستم هزاره
- تشکیل جلسات و همایش‌های بین‌المللی برای اتفاقات زیست محیطی به مانند کنگره پارک جهانی در سال 2003
انتشار دستاورد‌های علمی سازمان و کارشناسان در زمینه محیط زیست در سراسر جهان - ارائه توصیه و پشتیبانی فنی دولت‌ها، سازمان‌ها و کمیسیون‌های بین‌المللی و دیگر گرو‌های سیاسی مانند G8 و G77.
- ارزیابی و معرفی تمامی سایت‌های فعال در زمینه میراث طبیعی جهان.
- همکاری فنی برای ایجاد تنوع زیستی و برنامه عمل کشورها.
- آماده سازی زمینه‌های حمایت کشورها در زمینه قوانین حمایت از محیط زیست و تدوین استراتژی‌های مدیریت منابع طبیعی
عضویت ایران:
1- هیات وزیران در جلسه مورخ 4 اسفند 1352، بنا به پیشنهاد شماره 18/ 7588، مورخ 3 آذر 1352 وزارت امور خارجه اجازه داد اقدام‌‌های لازم از طرف وزارت امور خارجه برای عضویت ایران در سازمان بین‌المللی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی به عمل آید.
2- پس از یک دوره تعلیق چند ساله، ادامه عضویت ایران در اتحادیه مذکور در تاریخ 3 آذر 1370 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید.